Dorosłe osoby, które mają trudności z wypowiadaniem się, wyraźnym mówieniem, pisaniem, czytaniem lub doświadczają dysfunkcji połykania powinny skontaktować się z terapeutą – neurologopedą.
Trudności takie mogą być spowodowane nagłym zachorowaniem, jak udar, czy uraz, ale również mogą być pierwszym objawem nie rozpoznanej jeszcze choroby neurologicznej np. choroby Parkinsona, stwardnienia bocznego zanikowego, stwardnienia rozsianego, postępującej afazji i wielu innych.
Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie wywiadu i dokładnej diagnozy z użyciem standaryzowanych testów i skal. Na podstawie diagnozy formułuje się indywidualnie odpowiednią terapię dla każdego pacjenta.
Terapia neurologopedyczna opiera się na dowodach naukowych i ma na celu:
- poprawę umiejętności językowych (tworzenie i rozumienie wypowiedzi), np. w przypadku AFAZJI
- poprawę mówienia (jakości artykulacji, głosu, intonacji, tempa i innych parametrów mowy), np. w przypadku DYSARTRII i APRAKSJI MOWY
- doskonalenie komunikacji w życiu codziennym (dobór metod wspomagającej lub alternatywnej komunikacji), np. w przypadku utraty możliwości KOMUNIKACJI
- poprawę funkcji związanych z przyjmowaniem i połykaniem pokarmów, np. w przypadku DYSFAGII
- utrzymanie i stymulację umiejętności komunikacyjnych w stanach pogarszającej się sprawności związanej z postępującymi chorobami, np. w OTĘPIENIU
Co to jest AFAZJA?
Afazja to zaburzenie językowe charakteryzujące się pogorszeniem lub utratą umiejętności mówienia, albo rozumienia tego co mówią inni. Mogą jej towarzyszyć zaburzenia pisania i czytania. Afazja jest spowodowana uszkodzeniem obszarów sieci neuronalnej w mózgu, które biorą udział w tworzeniu / rozumieniu wypowiedzi językowych. Przyczyna afazji są np. zaburzenia krążenia mózgowego (udary), urazy mózgu, guzy, choroby neurodegeneracyjne.
Pod okiem doświadczonego neurologopedy można poprawić swoje umiejętności językowe, lub nauczyć się wykorzystywać dodatkowe pomoce w komunikacji z otoczeniem.
Co to jest DYSARTRIA?
Dyzartria jest nabytym zaburzeniem mowy, które wiąże się z osłabieniem, spowolnieniem ruchu, utratą precyzji ruchu mięśni biorących udział w mówieniu. Trudności często dotyczą jednocześnie mowy i głosu, mogą pojawić się trudności z koordynacja oddechu z mówieniem. Przyczyną dysartrii może być udar lub uraz w obrębie mózgu, móżdżku, nerwów czaszkowych lub inna przewlekła choroba neurologiczna (SM, ALS, choroba Parkinsona).
We współpracy z neurologopedą można usprawnić osłabione mięśnie, trenować szybkość i precyzję ruchu poprawiając jakość i zrozumiałość swojej mowy, a specjalne treningi oddechowe i fonacyjne poprawiają jakość głosu.
Co to jest APRAKSJA MOWY?
Jest motorycznym zaburzeniem mowy związanym z dysfunkcja planowanie ruchów mowy. Często współwystępuje z afazją. Jej przyczyną są nabyte uszkodzenia mózgu (udar, uraz, guz) lub postępujące procesy neurodegeneracyjne.
Apraksja mowy charakteryzuje się zaburzeniem artykulacji, szybkości, melodii i rytmu mowy, jednak sprawność mięśni pozostaje dobra a umiejętności językowe są zachowane. Przejawia się to w postaci nieprecyzyjnej wymowy dźwięków, używania nieprawidłowych dźwięków w słowach, powolnego mówienia, mówienia sylabami i monotonnej melodii mowy (prozodii).
Co to jest KOMUNIKACJA?
Komunikacja to proces porozumiewania się. W społeczeństwie wykorzystujemy głównie komunikację językową (mówienie, czytanie, pisanie), ale również inne konwencjonalne znaki i gesty. Utrata zdolności językowych (AFAZJA) i poznawczych (OTĘPIENIE) oraz umiejętności mówienia (DYSARTRIA, APRAKSJA MOWY) znacznie ogranicza komunikowanie się z najbliższym otoczeniem. Utrudnione jest przekazywanie swoich potrzeb, emocji, wątpliwości oraz rozumienie komunikatów przekazywanych przez innych ludzi lub media. Powoduje to izolację, utratę ról społecznych a przede wszystkim zależność od innych osób.
Neurologopeda we współpracy z otoczeniem pomaga ustalić najskuteczniejsze i dostępne sposoby i formy alternatywnej lub uzupełniającej komunikacji. Działania takie nie wykluczają postępów w terapii językowej lub usprawnianiu mowy, przeciwnie – wspierają motywację i niwelują poczucie izolacji u osób z trudnościami.
Co to jest DYSFAGIA?
Dysfagia neurogenna jest zaburzeniem przyjmowania pokarmów (gryzienie, żucie, formowanie kęsa) oraz połykania związanego z uszkodzeniem układu nerwowego. Inne typy dysfagii – zaburzenia połykania – mogą mieć podłoże emocjonalne (np. lękowe), anatomiczne (wady twarzoczaszki, stany po operacjach w obrębie jamy ustnej i gardła) i inne.
Dysfagia neurogenna wiąże się z nieprawidłowym działaniem programowania ruchów, aktywności mięśni i nerwów biorących udział w połykaniu, zaburzeniami czucia w jamie ustnej i gardle, trudnością w rozpoczęciu połykania (wyzwolenie odruchu), krztuszeniem się i zachłystywaniem podczas jedzenia.
W zależności od zdiagnozowanej przyczyny neurologopedyczna terapia dysfagii pomaga w usprawnieniu zaburzonej funkcji, nauce bezpiecznej techniki połykania, wyborze właściwej pozycji i dostosowaniu pokarmów.
Z wiekiem, najczęściej w wieku senioralnym, funkcja połykania się pogarsza, co skutkuje PRESBYFAGIĄ – spowalnia się przebieg połykania, osłabia czucie, częstsze są incydenty kaszlu podczas picia i jedzenia, pojawia się uczucie zalegania w gardle.
To objawy, które warto skonsultować z neurologopedą i uzyskać porady jak jeść i połykać skutecznie bezpiecznie, bez narażania na zachłyśnięcie.
Co to jest OTĘPIENIE?
Otępienie jest stanem pogarszania się sprawności poznawczej (to jest funkcji uwagi, pamięci, funkcji wykonawczych, wzrokowo-przestrzennych i językowych) wpływającym na codzienne funkcjonowanie, samodzielność i komunikację. Zwykle otępienie wiąże się z postępującymi chorobami neurodegeneracyjnymi (zwyrodnienie czołowo-skroniowe, zespół korowo-podstawny, choroba Alzheimera, zespoły parkinsonowskie) ale może być też spowodowane udarami czy zapaleniem mózgu.
Zależnie od profilu zmian i objętych nimi obszarów mózgu, mogą dominować zaburzenia językowe – formy postępującej afazji lub zaburzenia mowy o charakterze dysartrii lub apraksji mowy. Często współwystępujące trudności poznawcze wymagają konsultacji i podjęcia terapii neuropsychologicznej.
Prowadzony przez neurologopedę, specjalistyczny trening funkcji językowych na wczesnym etapie otępienia może hamować tempo zmian. W późniejszym etapie dostosowane treningi pozwalają na dłuższe utrzymanie komunikacji z otoczeniem.
